Zorglandbouw voor mensen die
herstellen van een verslaving
Achtergrond informatie en begrip
De medische consensus is dat verslaving een ziekte van het lichaam en de hersenen is en geen geestelijke stoornis of levensstijlkeuze. De oorzaken maar ook de gevolgen van verslaving zijn meervoudig en complex. Fysieke (biologische, genetische), psychologische en sociale factoren spelen allemaal een belangrijke rol bij de ontwikkeling en instandhouding van een verslaving. Alle middelengerelateerde verslavingsstoornissen veroorzaken een psychologische en een lichamelijke verslaving, die elkaar wederzijds versterken in hun interactie. De effecten op de persoon zijn ook meervoudig, wat de reis naar herstel complex en uitdagend maakt.
Effecten van verslaving
→ Overweldigend verlangen om de verslavende stof te kopen
→ Neiging om de dosis te verhogen
→ Schade voor het individu en de samenleving
→ Psychologisch en meestal fysiek afhankelijkheidseffect
→ Verlies van controle over het eigen gedrag
Meer informatie over verslaving en de gevolgen ervan kunt u online vinden op de website van het Trimbos-instituut (www.trimbos.nl).
Effecten en werkzame elementen van het werken op een zorgboerderij.
…...hoe kunt u als zorgboer deelnemers helpen
- Het gevoel erbij te horen en op je gemak te zijn in een veilige, niet-oordelende omgeving.
- Verbeterde mentale gezondheid en welzijn door in de frisse lucht te zijn, in de natuur, door te werken met en te zorgen voor planten en dieren.
- Een kans om je onderdeel te voelen van een sociale gemeenschap, sociale structuur.
- Een pauze van negatieve invloeden, triggers en stressoren...
- ...en de kans om goede routines en gewoontes aan te leren op het gebied van zelfzorg, eten en slapen.
- De kans om ergens te zijn waar dingen goed gaan in plaats van slecht.
- De mogelijkheid om arbeidsmatige en sociale vaardigheden op te doen die gebruikt kunnen worden om toegang te krijgen tot werk, opleidingen, vrijwilligerswerk, enz.
- Een groter gevoel van eigen waarde doordat je een zinvolle bijdrage hebt geleverd.
- Verbeterde fysieke fitheid, kracht en vitaliteit.
Welke activiteiten?
Focus op duidelijke taken en ‘de klus klaren’
Mensen de kans geven om relatief eenvoudige taken uit te voeren met een begin, midden en einde is de sleutel tot het opbouwen van vertrouwen en zelfvertrouwen. Het is stimulerend voor mensen om al snel, bij de start op de zorgboerderij, te zien wat voor werk ze kunnen doen en aan welke activiteiten zij een bijdrage kunnen leveren.
Contact met de natuur, planten en dieren
Biedt de deelnemer de ruimte en de tijd om in contact te komen met de natuur, planten en dieren op de boerderij. Geef ze de mogelijkheid om tot rust te komen en met hun zintuigen de natuur te ervaren. Deze ervaringen laten de deelnemer zien dat je extra stimulerende middelen niet nodig zijn om een fijne dag te hebben.
Werkzaamheden die fysieke kracht vragen
Werkzaamheden die deelnemers in staat stellen om zich 'in het zweet te werken', om uit hun hoofd te komen en het gevoel
geven dat zij iets nuttigs hebben gedaan, werken goed bij
deelnemers met verslavingsproblematiek. Taken zoals onkruid wieden, dieren voeren, stallen schoonmaken en het oogsten van groenten en fruit zijn waardevol.
"Het is goed voor een deelnemer met verslavingsproblemen om grondwerk te doen waar hij of zij echt zijn fysieke kracht in kwijt kan in de buitenlucht. Ter vergelijking, meteen beginnen met een beeldschermklus of in een kelder staan en dingen in elkaar zetten, dat (...) is niet zo goed voor iemands ziel."*
Werken met structuur en verantwoordelijkheid opbouwen
De tijd die op de boerderij wordt doorgebracht moet een soort betrouwbaar ritme hebben, afhankelijk van de seizoenen, het tijdstip van de dag, de taken die gedaan moeten worden en de verantwoordelijkheden die individuen krijgen. Dit biedt een veilig kader van
waaruit mensen zich kunnen herstellen. Het laat ook op een natuurlijke manier - zonder belerend over te komen - de voordelen zien van het hebben van goede routines en gewoontes.
“Op het moment dat je bijvoorbeeld met dieren werkt, krijg je ook verantwoordelijkheid voor hen. Als je kalveren voert of varkensstallen uitmest. En door verantwoordelijkheid te nemen voor de dieren, leer je ook weer verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen leven. (...) Vroeg opstaan, structuur in je dag, gezond en echt werk."
Werken met dieren
Deelnemers zullen vaak zeggen dat dieren hen niet teleurstellen, dat ze eerlijk zijn. Ze oordelen ook
niet. Ruimte en tijd geven voor echte interacties kan heel heilzaam zijn. De verantwoordelijkheid hebben om consequent en betrouwbaar voor dieren te
zorgen kan ook de motivatie en het gevoel van eigenwaarde verbeteren.
Welke aanpak?
Geef mensen de tijd om de plek te leren kennen
De boerderij kan in allerlei opzichten een heel andere en onbekende omgeving zijn, ook in de manier waarop mensen met elkaar omgaan. Deelnemers zijn misschien ook niet gewend aan het dagritme op de boerderij. Introduceer de deelnemers met de belangrijkste elementen van de boerderij, leg de regels uit en hoe dingen gedaan worden, maar geef mensen de tijd en ruimte om de boerderij op hen in te laten werken en hun eigen weg te vinden. Het is altijd nodig om hele kleine stapjes te nemen om het risico op terugval te vermijden.
Geen oordeel
Mensen met verslavingsproblemen hebben te maken met veel discriminatie en onbegrip vanuit de samenleving: de boerderij moet een ruimte en plek zijn waar deelnemers als mensen worden gezien en zij een kans krijgen om ongeacht hun
achtergrond of geschiedenis zichzelf te kunnen ontwikkelen. Dit is niet hetzelfde als mensen precies laten doen wat ze willen: je moet mensen inderdaad genoeg respecteren om problemen met gedrag aan te kaarten als deze zich voordoen en van belang zijn.
Een gevoel van saamhorigheid creëren
Dit is een groep die zich bijzonder geïsoleerd voelt van de maatschappij en vaak ook van hun eigen familie en
vrienden. Ze hebben vaak het gevoel dat mensen hen niet vertrouwen en over hen oordelen. Mensen het gevoel geven dat ze gezien worden, dat ze waardevol zijn en ergens deel van uitmaken, dat ze gemist worden als ze er niet zijn: dit is allemaal heel belangrijk.
"Voor deze groep is het vertrouwen binnen een familie of thuisomgeving een belangrijke factor. Een van de deelnemers zei na de eerste dag tegen me “is het niet geweldig om vertrouwd te worden door 'normale' mensen? Vanwege zijn verslaving had hij een negatief zelfbeeld. Hij kwam uit de stad en had geen eerdere ervaring in de omgang met dieren. Wij behandelen hem hier als ieder ander mens en dat was hij niet gewend. Hier is er niemand die hem negatief beoordeeld en hij wordt als iedereen hier geaccepteerd. "*
Warmte en openheid
De vriendschapsbanden en steun die na verloop van tijd kunnen worden opgebouwd, zijn erg waardevol. Ervaring leert dat
deelnemers zich op een zorgboerderij snel openstellen omdat je met elkaar samenwerkt en de werkdruk minder hoog is. Er moet altijd een balans gevonden worden tussen het bewaren van een soort professionele afstand, niet te veel opgaan in of betrokken raken bij de details van het leven en de problemen van deelnemers maar aan de andere kant wel open staan voor gesprekken en voor het maken van echte verbinding die een betekenisvol verschil kan maken in iemands leven. Er is geen blauwdruk van hoe je dit precies moet aanpakken maar het is goed om je hiervan bewust te zijn.
"Als je met iemand samenwerkt, kun je beter met hem praten dan anders. Het kan op een totaal onverwacht moment komen, het is organisch. " Maar je stopt het werk niet om dat gesprek te voeren, dus het is gemakkelijk om het gesprek af te breken als het niet iets is wat je wilt bespreken. Je zou kunnen zeggen: 'geef ons dat gereedschap eens' om het gesprek te onderbreken."
Uitdagingen in werken met deze doelgroep…
Werk je met deelnemers die aan het herstellen zijn van hun verslaving of verslavingsproblemen hebben dan kun je het volgende gedrag tegen komen:
- Hoge gevoeligheid
- Onzekerheid en de neiging zich snel beledigt te voelen
- Wantrouwen naar anderen
- Overmatige gehechtheid aan verzorgers en partners
- Verlangen naar zelfverlating
- Onzekerheid over de zin van het leven en hun eigen doelen daarin
- Ongestructureerde omgaan met tijd en slechte organisatorische vaardigheden
Voor deelnemers die aan het herstellen zijn van hun verslaving, zijn er een aantal bijkomende gedragingen en gevoelens waar je je bewust van moet zijn:
- Gevoelens van tussen werelden zijn: er kunnen gevoelens zijn van verlies en het los komen van het 'oude leven', inclusief de sociale contacten.
- Schuldgevoelens over eerder gedrag en de impact van de verslaving op familie en vrienden, maar ook op de samenleving als geheel.
- Ontwenningsverschijnselen
- Effecten van medicatie die het gedrag en de prestaties op de boerderij kunnen beïnvloeden: dit kan met name het geval zijn als er nog wordt geprobeerd de juiste dosis te vinden
- Angst voor een terugval
→ Omgaan met deze uitdagingen
- Heb begrip voor en geduld met negatief gedrag dat deelnemers kunnen vertonen en met de uitdagingen waarmee ze te maken hebben (gehad).
- Je bent geen therapeut of de persoon die alle problemen van deze deelnemer kan oplossen. Je belangrijkste rol is het bieden van ruimte, activiteiten en een gevoel van sociale verbondenheid en betekenis die iemand ondersteunen in het herstel en in zijn of haar pogingen om zijn of haar leven op te bouwen.
- Vermijd triggers die het herstel in gevaar kunnen brengen. Dit kunnen eenvoudige dingen zijn zoals ervoor zorgen dat je geen taken met dieren uitvoert waarbij naalden komen kijken, of ervoor zorgen dat er geen alcohol zichtbaar aanwezig is op de boerderij.
- Wees alert op tekenen van terugval. Terugval is meestal een proces, met als eindpunt het opnieuw gebruiken. (Voor dit moment zijn er tekenen van emotionele en mentale terugval, waaronder het romantiseren van het vorige leven als verslaafde, zelfvernietigend gedrag, terugtrekken uit de onderdelen van het herstelproces (waaronder niet naar de boerderij komen of ongeïnteresseerd zijn als de deelnemer er is) en twijfels uiten over het herstelproces.
- Doe in deze gevallen een beroep op aanvullende en meer gespecialiseerde diensten die jou en de deelnemer kunnen ondersteunen. Het is sowieso verstandig als zorgboer om een directe link met hulpverleners en zorginstellingen te hebben of deze hulpverleners in huis te hebben.